مطالعه و بررسی نوع ادبی تذکره الاولیاء در عرفان و ادب فارسی با تأکید بر «تذکره الاولیاء» عطار

تذکرهالاولیاها از با ارزش ترین و مهم ترین آثار تاریخی و معنوی یک ملت است. این تذکره ها در فرهنگ و ادب اسلامی ابتدا به زبان عربی و به صورت بسیار روشمند و منسجم تألیف یافت و سپس در ادب فارسی نیز متداول شد و طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری، تذکرهالاولیای عطار نیشابوری و نفحات الانس جامی نمونه های عالی آن در ادب فارسی است. سنّت تألیف مجموعه های حاوی سخنان اولیاء ریشه در کار سترگی دارد که از قرن دوم هجری برای گرد آوری افعال و اقوال (احادیث) پیامبر(ص)و صحاب? آن حضرت آغاز شد. در این جستار برای شناخت جنبه های مهم نوع ادبی تذکرهالاولیاء، ریش? آن را در زبان عربی و در آثار سلمی و در ادبیات غربی از بیوگرافی تا هاگیوگرافی بررسی نموده ایم. در ادامه برای روشن شدن این سیر، در بخش سوم خواجه عبدالله انصاری و طبقات الصوفیه، و در بخش چهارم جامی و نفحات الانس مورد بررسی قرار گرفته و ویژگی های اثر هر یک از این بزرگان بیان شده است. در بخش پنجم نوبت به عطار و آثار عرفانی او می رسد و ارتباط مثنوی های عرفانی او با تنها اثر منثورش از طریق مشخص کردن حکایات مشترک، مشخص می گردد. تذکرهالاولیاء عطار کتابی فراهم آمده از حکایات و اقوال عارفان و مشایخ بزرگ صوفیه است که هم دیدگاه ها و تعالیم و آموزه های عرفانی عرفا را در خود حفظ نموده و هم جزئیات زندگی آنان را به زیبایی به تصویر کشیده است. این کتاب یک اثر ادبی- عرفانی بسیار شیوا و ارزشمندی است که مولف آن شاعر بزرگ عرفان و ادب فارسی است که دارای مثنوی های عرفانی نیز می باشد. این کتاب بیانگر لحظات و آنات زندگانی و تجارب عرفانی اولیا و عرفای مشهوری است که عطار آن را با اسلوب بیان خاص خود و با شیو? شاعرانه تألیف کرده است. در حقیقت می توان گفت که نوع ادبی تذکرهالاولیاء، در عرفان و ادب فارسی با این اثر عطار آغاز می شود. در حقیقت در این اثر داستان های زندگی عرفا و اولیا با حکایات و روایات اسلامی عجین شده است و عطار آنها را با قو? خیال خود به زیبایی پرورده و بیان نموده است که این ویژگی ها در بخش های رویکرد عرفانی و ادبی به تذکرهالاولیاء بررسی شده است.